8/19: De gezonde stad

Vandaag het tweede artikel in de serie 'Voetngers gaan voor', verschenen in'Verkeer in Beeld'. Mijn 'warming up' voor Walk21, het wereldcongres in october

zie voor informatie en aanmelden: www.walk21rotterdam.nl

Lopen als beleidsprioriteit nummer één. Meer bewegen door jong en oud vereist voorzieningen en verleidingen.

Het bewijs dat voldoende lopen voor je lichaam de belangrijkste gezondheidsfactor is, stapelt zich al decennia op. Maar de laatste jaren komen ook de mentale, psychische voordelen steeds nadrukkelijker naar voren. Wie regelmatig loopt, houdt ouderdomsziekten als dementie verder weg. Maar compenseert ook deels de toenemende dagelijkse druk die samenhangt met internetgebruik, drukte, onzekerheden in het bestaan. Voor de rol van verkeers- en mobiliteitsprofessionals in gezonde steden en dorpen, heeft deze constatering grote gevolgen.

Verkeer en verblijf

Een gezonde omgeving realiseren betekent een andere verkeershiërarchie toepassen en een ommezwaai maken in andere bestaande concepten. Niet de auto voorop, gevolgd door collectief vervoer en fiets. Wel voortaan de lopers op nummer één. Niet alleen verplaatsingen van A naar B centraal stellen, maar ook verblijven, bewegen en beleving aandacht geven. Oplossingen bieden voor de huidige mismatch: waar prima te lopen valt, blijven mensen toch vaak zitten. Waar veel lopers zijn, krijgen zij onvoldoende ruimte.

Stoepen schoon, heel en vrij houden

Onderzoek onder fietsers, autorijders en lopers laat telkens zien dat zij een sterke voorkeur hebben voor eigen, gescheiden ruimte. In de praktijk blijkt dit niet altijd en overal realiseerbaar. Omdat voetgangers meestal (nog) niet volwaardig aan tafel zitten bij besluitvorming, sneuvelen hun belangen vaak. Aanleg en goed beheer van looproutes en voldoende onderhoud van stoepen is dus het eerste wat nodig is. De zorg dat tegels recht liggen, routes logisch zijn en voldoende verleidelijk.

Hoger op agenda`s

Professionals moeten vooral zelf bij gebruikers knelpunten en oplossingen achterhalen. Het lopen is voor velen zo vanzelfsprekend, of juist helemaal niet, dat enig bewustzijn vaak ontbreekt. Te voet gaan hoger op agenda`s krijgen lukt alleen in samenwerking met andere betrokkenen. Ik beschrijf een paar voorbeelden bij jong en oud.

Kinderen

Een gezonde kinderomgeving draait niet alleen om geld, maar vooral om draagvlak en samenwerking. Dat zegt Ingrid Bakker, associate lector De Gezonde Stad aan Hogeschool Windesheim: “Probeer veel samen te doen met ouders, kinderen, bewoners, scholen. Kinderen moeten zelfstandig en veilig kunnen lopen van A naar B”. Haar advies: “Betrek kinderen bij het ontwerpen van routes door de wijk. Een beter doorsteekje hier, een aantrekkelijker oversteek daar”.

Beweegtuinen midden wijken

In Den Haag zorgen sportvoorzieningen, vrijwel middenin wijken, voor een gezondere jeugd. Ze worden intensief gebruikt. Onderwijzers zien dat leerlingen die meedoen, zich beter kunnen concentreren, fitter worden. De eerste ‘Sporttuin’ (‘sportveld’ + ‘speeltuin’) ontstond in 2005 in de Schilderswijk. Later volgden Duindorp, Moerwijk en Transvaal. Allemaal wijken met een bevolking met bovengemiddeld gewicht.

Succesformule

Het Haagse succes komt in de eerste plaats omdat gemotiveerde initiatiefnemers (gymdocent en directeur basisschool) het vliegwiel in werking zetten. Daarnaast: kinderen komen via simpele en korte routes, zelfstandig, lopend. Op locatie zijn begeleiders en beheerders aanwezig. Buurtvertegenwoordigers, sportclubs en gemeente vonden elkaar.

Kinderen gezonder

Het aantal kinderen tussen 2 en 18 jaar met obesitas is in Amsterdam gedaald. Tussen 2012 en 2017 ging het getal van 27.000 naar 24.500. Dankzij een pakket aan maatregelen, gericht op individuele kinderen en hun omgeving. Minimaal twee keer per week te voet of fietsend naar school gaan, maakt deel uit van de inzet. Meer bewegen, goed eten, lekker slapen. Ouders, broertjes, zusjes, de school: allemaal zijn zij betrokken bij het intensieve coaching-programma.

Wethouder als icoon

Een belangrijke succesfactor is de organisatiemethode: houd het zo licht mogelijk. De Amsterdamse inzet gebeurt maximaal binnen bestaande lijnorganisaties en met bestaande middelen. Bovendien maakte de wethouder zich hier sterk voor. Eric van der Burg (VVD) gaf het voorbeeld door zelf veel (hard) te lopen en anderen continu te stimuleren. In een terugblik zegt hij: “Ik was acht jaar wethouder en ik ben op dit resultaat van minder obesitas het meest trots”.

Gezamenlijk wandelen

Voor gezond ouder worden is blijven lopen belangrijk. Sommige organisaties nemen dit seniorenbelang mee in hun werk, zoals ouderenbonden en organisaties die mensen met een beperking vertegenwoordigen. Verspreid over het land neemt het aantal initiatieven toe die ‘het zelf naar buiten gaan’ ondersteunen. Zoals face to face of via social media georganiseerde gezamenlijke wandelingen.

Valpreventie voor senioren

Onder de 40.000 voetgangers die jaarlijks een val maken, zijn veel ouderen. Zij vormen een groep die veel baat heeft bij perfecte routes vanaf de voordeur. Naast voldoende kunnen omgaan met risico`s. Cursussen ’Leren Vallen’ helpen senioren om vallen te voorkomen. In veel gemeenten neemt de roep toe om te zorgen voor meer rustmogelijkheden, bijvoorbeeld zitbankjes, elke paar honderd meter.

20 augustus 2019

Overzicht Blogs

Tips & Tools

8/19: De gezonde stad